Class 6 Sanskrit Grammar Book Solutions वचन-बोधनम्

Class 6 Sanskrit Grammar Book Solutions वचन-बोधनम्

Sanskrit Vyakaran Class 6 Solutions वचन-बोधनम्

वचनानि
प्रश्न 1.
एकवचनम् किं भवति?
(एकवचन किसे कहते हैं?)
उत्तर:
-यत् पदम् एकसंख्यां बोधयति तत् एकवचनम् भवति।
(जो पद या वर्णसमूह एक संख्या को बताता है वह एकवचन होता है।)
उदाहरणम्-यथा वृक्षः (एक वृक्ष), लता (एक लता), बीजम् (एक बीज)

प्रश्न 2.
द्विवचनम् किं भवति?
(द्विवचन क्या होता है?)
उत्तर:
यत् पदं द्विसंख्यां बोधयति तत् पदं द्विवचनं भवति।
(जो पद दो की संख्या को बताता है वह द्विवचन होता है।)
उदाहरणम्-यथा वृक्षौ (दो वृक्ष), लते (दो लताएँ), बीजे (दो बीज)

प्रश्न 3.
बहवचनं किं भवति?
(बहुवचन क्या होता है?)
उत्तर:
यत् पदं यधिकसंख्यां बोधयति तत् पदं बहुवचनं भवति।
(जो पद दो से ज्यादा संख्या का बोध कराता है वह बहुवचन होता है।)
उदाहरणम्-वृक्षाः (अनेक वृक्ष), लताः (अनेक लताएँ), बीजानि (अनेक बीज)।

एकवचनस्य द्विवचने परिवर्तनम्
एकवचनम्-पर्वतः, छत्रम्, माला।
द्विवचनम्-पर्वतौ, छत्रे, माले।

एकवचनस्य बहुवचने परिवर्तनम्
एकवचनम्-बालकः, बालिका, मित्रम्।
बहुवचनम्-बालकाः, बालिकाः, मित्राणि।

एकवचनात् बहुवचने परिवर्तनम्
(एकवचन से बहुवचन बनाना)

एकवचनम् — बहुवचनम्
मुनिः — मुनयः
अश्वः — अश्वाः
देवः — देवाः
पत्रम् — पत्राणि
वृक्षः — वृक्षाः
विद्या — विद्या:
शाखा — शाखाः
एषा — एताः
फलम् — फलानि
आम्रम् — आम्राणि

बहुवचनात् एकवचने परिवर्तनम्
(बहुवचन से एकवचन बनाना)

एकवचनम् — बहुवचनम्
लताः — लता
नघ: — नदी
साधवः — साधुः
वारीणि — वारि
जलानि — जलम्
मधूनि — मधु
ते — सः
ताः — सा
यूयम् — त्वम्
वयम् — अहम्

अभ्यासः

1.अधोलिखितेषु द्विवचनपदानि अवचित्य लिखत
(निम्नलिखित में से द्विवचन पदों को चुनकर लिखो)
वृक्षौ। वृक्षाः। लते। लताः। फले। फलानि ।

2. अधोलिखितानि पदानि बहुवचने परिवर्तयत
(निम्नलिखित पदों को बहुवचन में बदलो)
पर्वतः। गजः। अश्वः। बालकः। छात्रः। फलम्। पुष्पम्। बीजम्।

बहुविकल्पीयप्रश्नाः

अधोलिखितेषु विकल्पेषु समुचितम् उत्तरं चित्वा लिखत (निम्नलिखित विकल्पों में से उचित उत्तर चुनकर
(After choosing the proper answer among the following, rewrite it.)

प्रश्न 1.
द्विवचनान्त पदम् लिखत।
(क) ते
(ख) सर्वे
(ग) छात्राः
(घ) सः
उत्तर:
(क) ते

प्रश्न 2.
बहुवचनान्त पदम् लिखत।
(क) लते
(ख) सर्वाः
(ग) नारी
(घ) एका।
उत्तर:
(ख) सर्वाः

प्रश्न 3.
एकवचनान्त पदम् लिखत।
(क) कानि
(ख) द्वे
(ग) छात्रः
(घ) भवन्तः
उत्तर:
(ग) छात्रः

प्रश्न 4.
एकवचनान्त पदम् लिखत।
(क) काः
(ख) ते
(ग) फले
(घ) भवती।
उत्तर:
(घ) भवती।

प्रश्न 5.
एकवचनान्त पदम् लिखत।
(क) का
(ख) भवत्यौ
(ग) लताः
(घ) अश्वाः
उत्तर:
(क) का

प्रश्न 6.
द्विवचनान्त पदम् लिखत।
(क) तत्
(ख) माले
(ग) किम्
(घ) एते।
उत्तर:
(ख) माले

प्रश्न 7.
द्विवचनान्त पदम् लिखत।
(क) सर्वे
(ख) कानि
(ग) साधू
(घ) नदी।
उत्तर:
(ग) साधू

प्रश्न 8.
बहुवचनान्त पदम् लिखत।
(क) नारी
(ख) पत्रे
(ग) तौ
(घ) सर्वाणि।
उत्तर:
(घ) सर्वाणि।

प्रश्न 9.
बहुवचनान्त पदम् लिखत।
(क) एताः
(ख) सा
(ग) सः
(घ) फले।
उत्तर:
(घ) फले।

प्रश्न 10.
बहुवचनान्तं पदं लिखत।
(क) पत्राणि
(ख) फलम्
(ग) लता
(घ) मृगः।
उत्तर:
(क) पत्राणि

प्रश्न 11.
बहुवचनान्तं पदं लिखत
(क) रामः
(ख) छात्राः
(ग) फलम्
(घ) पत्रे।
उत्तर:
(क) रामः

प्रश्न 12.
एकवचनान्तं पदं लिखत।
(क) अजाः
(ख) अश्वौ
(ग) मृगः
(घ) सौ।
उत्तर:
(ग) मृगः

प्रश्न 13.
एकवचनान्तं पदं लिखत।
(क) मालाः
(ख) सर्वाणि
(ग) अश्वौ
(घ) पर्वतः
उत्तर:
(घ) पर्वतः

प्रश्न 14.
द्विवचनान्तं पदं लिखत।
(क) नरौ
(ख) छात्राः
(ग) फलम्
(घ) पत्राणि।
उत्तर:
(क) नरौ

SabDekho

The Complete Educational Website

Bihar Board

UP Board

IAS Notes

Jac Board

MP Board

सम्पूर्ण व्याकरण

जीवनी

निबंध

टेन्स

सामान्य ज्ञान

Rajasthan Board

NCERT Solutions in Hindi

NCERT Solutions in English